Modelbanen

Ik loop het risico de zoveelste te zijn die vertelt hoe een modelbaan kan worden gemaakt. Er is reeds veel gezegd en schreven over dit onderwerp, maar toch denk ik dat elke ervaring een stukje kan bijdragen tot de planning en de realisatie van de modelbaan die U wenst. De ervaringen die ik heb opgedaan bij het maken bij mijn modelbanen wil ik graag met U delen.

In thuisbanen kan U lezen hoe ik al van zeer jonge leeftijd in aanraking ben gekomen met de modelspoorhobby.

Op 16 jarige leeftijd werd ik lid van de M.T.D. , een modelbouwclub gevestigd te Deurne. Deze club verenigde modelbouwers die zich bezig hielden met spoorwegen en military (tanks en vliegtuigen), er waren ook leden die radiografisch bestuurde modellen maakten. We vergaderden in een ruimte boven een café. Er was geen gelegenheid tot het bouwen van een eigen baan. Elke vergadering bracht iemand een werkstuk of een model mee (wat voor de plasticbouwers niet zo moeilijk was). Verder werd er veel informatie uitgewisseld en werden plannen en realisaties toegelicht. Af en toe werd in clubverband een uitstap gemaakt naar tentoonstellingen of gingen we op bezoek bij een andere club.

Om de twee jaar werd een tentoonstelling gehouden. Hier werd uitsluitend materiaal getoond dat het werk was van de clubleden. Omdat we ook eens iets wilden tonen dat als clubproject was gerealiseerd werd voor één van de tentoonstellingen een modulebaan gemaakt in schaal N. Het begrip 'module' was toen nog niet echt gekend. Normen waren er zeker nog niet, dus maakten we iets waarvan we zelf vonden dat het goed was. Na de tentoonstelling werd de 'clubbaan' afgebroken. Aan de bouw ervan hebben we veel plezier gehad en toch ook enkele dingen geleerd.

Ikzelf wilde een persoonlijke bijdrage leveren voor een tentoonstelling en besloot een spoorwegdiorama te bouwen. Geen rekening houdend met transportproblemen en diens meer werden ijverig plannen getekend en werd met de bouw aangevangen. Dit diorama, ofwel een zeer uit de kluiten gewassen module (afm. 2.00 x 1.05 m) vormde de eerste bouwsteen van een later gebouwde modelbaan. Het stelde een stationnetje voor gelegen langs een enkelsporige lijn. Aan het station was een bescheiden lokdepot gevestigd. De module kreeg de naam Haschenbach.

Na mijn huwelijk woonden wij op een appartement met 2 slaapkamers. Eén van deze kamers werd als hobbyruimte gebruikt. Hier kwam dan ook de module 'Haschenbach' te staan. Er was echter geen ruimte over om deze module uit te breiden naar een functionerende modelbaan. Afbreken was voor mij geen optie.

Na drie jaar op het appartement te hebben gewoond hebben we een woning gekocht. De keuze van de woning werd mede bepaald door het al dan niet aanwezig zijn van een geschikte hobbyruimte. Uiteindelijk hebben we een woning gevonden met een zolder die ik helemaal mocht reserveren voor de hobby. Er zaten wel een paar kleine nadelen aan. De zolder was enkel te bereiken via een uitschuifbare trap die bijna in het midden van de zolder uitkwam en de installatie van de centrale verwarming stond ook op de zolder. Bij het ontwerpen van een baan zou ik daar terdege rekening mee moeten houden. Voor het overige had ik de beschikking over een grondoppervlakte van 63 vierkante meter. Aangezien het dak 3 schuine kanten heeft die tot aan de vloer reiken moest ik er rekening mee houden dat de nuttige oppervlakte een pak kleiner zou zijn, maar niettemin zou er toch nog een goeie 40 vierkante meter van benut kunnen worden. Meer over deze modelbaan kan U lezen in Haschenbach 1

Het ontwerpen van de modelbaan, laat staan het bouwen ervan geraakte moeilijk op gang. Ten eerste moest de zolderruimte geschikt worden gemaakt om er een treintafel te zetten. Er lag geen fatsoenlijke vloer en het dak was niet geïsoleerd en afgewerkt. In afwachting dat ik met die werkzaamheden zou beginnen blijft de hobbymicrobe natuurlijk niet stil zitten. Zo ben ik beginnen bouwen aan een modulebaan. Deze baan is getoond op een tentoonstelling van de modelbouwclub waar ik toen nog altijd lid van was.

Ondertussen behoort de spoorbaan op zolder tot het verleden. De groter wordende kinderen wilden elk hun eigen kamer. Dat kon slechts worden gerealiseerd door de zolder om te bouwen en in te richten met kamers. Op een onbewaakt moment heb ik daaraan toegegeven en heb ik mijn modelbaan, die nog niet voor de helft was gerealiseerd, afgebroken. Uiteraard betekende dat niet het einde van de hobby. Een van de kamers die tot dan door de kinderen in gebruik was werd als hobbykamer ingericht. Er werd een nieuwe modelbaan ontworpen : Haschenbach 2

Ik moest me wel tevreden stellen met een kamer met veel bescheidener afmetingen ca. 4 x 4 m, waarvan de nuttige oppervlakte (rekening houdend met de plaats van ramen en deuren ca. 3,5 x 3,5 m was (= 12,25 vierkante meter). Maar creatief als we zijn... wanneer ik een modelbaan in meerdere etages zouy maken zou ik die oppervlakte kunnen verdubbelen (24,50 vierkante meter).

Opnieuw moest er een volledig ontwerp gemaakt worden. Het thema en tijdperk bleven, omwille van het rollend materiaal dat ik bezit. Om nu een realistisch lijkende modelbaan te bouwen op zo'n beperkte oppervlakte is een uitdaging. Ik stel dan ook enkele normen voorop : in de zichtbare gedeelten is de minimale straal van de bochten 60 cm. In de niet-zichtbare gedeelten mag de straal worden beperkt tot 45 cm.

Er werden heel wat schetsen gemaakt met pen en papier. Maar een tekening op schaal is meer dan nodig om na te gaan of het ontwerp wel past in de beperkte ruimte. Een van de grootste problemen bleek de carrousel te vormen die het onderste met het bovenste niveau moest verbinden. Gezien de hoogte die moest worden overwonnen (ca. 1 meter) mocht de helling niet te stijl zijn. 2% leek me het maximum. Maar als je dan uitrekent welke straal je minstens moet aanhouden... . Bovendien moet het carrousel dubbelsporig worden uitgevoerd. Daarin ligt wel een deel van de oplossing: het buitenste spoor heeft een kleinere helling dan het binnenste spoor. Wanneer het stijgende spoor aan de buitenzijde wordt gehouden, en het dalende spoor aan de binnenzijde mag de helling hier groter zijn.

Het plan werd getekend met behulp van het programma Winrail 5.0. Dit programma is redelijk eenvoudig en biedt heel wat mogelijkheden. Je kan met het programma modelbanen ontwerpen met een oppervlakte van 30 x 30 m. En je kan werken met verschillende niveau's.

Na het overlijden van mijn ouders zat ik plots met een gigantisch probleem. Mijn vader had naast een modelbaan een heel uitgebreide verzameling locs en wagons. Na veel wikken en wegen heb ik besloten om deze verzameling grotendeels te behouden. Alleen modellen die ik dubbel heb of die helemaal niet in de verzameling passen zullen worden verkocht, maar dan blijft er nog gigantisch veel over. Een modelbouwer wil zijn modellen kunnen bewonderen. Liefst door ze in te zetten op de modelbaan of door ze in vitrinekasten ten toon te stellen. De modellen opbergen in dozen en kasten is niet iets dat een modelbouwer wil. Mijn modelbaan is sowieso te klein om alle modellen in te kunnen zetten, dus moeten er vitrinekasten komen, maar daarvoor is geen plaats.

Eerst had ik het idee om achteraan in de tuin een werkplaats te bouwen. Dat zou een oppervlakte tot 42 m2 kunnen opleveren, maar zou ten koste gaan van een mooi stukje tuin. Plots kwam mijn echtgenote met het idee om te verbouwen. Mijn hobbykamer ligt aan de achterzijde van de woning. Nu staat achter de woning een veranda. Omdat de veranda net iets te klein is wordt die meer gebruikt als bergruimte dan als veranda. En ook de keuken zou iets ruimer mogen. Samen met een architect zijn de plannen getekend. In 2009 zullen de verbouwingen starten en zal mijn hobbyruimte met 28 m2 vergroten (bestaand gedeelte = bruin, nieuw gedeelte = groen).In de nieuwe ruimte is voldoende plaats voorzien voor vitrinekasten en kan de modelbaan naar deze plaats worden uitgebreid.

Deze uitbreiding noodzaakte een wijziging van de plannen van de treintafel. Het concept van een dubbeldekker is wel een mooie oplossing om de beschikbare oppervlakte maximaal te benutten, maar er zaten ook nadelen aan. Omdat het laagste niveau op kasten is gebouwd die zelf reeds 80 cm hoog zijn kwam de totale bouwhoogte tot 115 cm. Dat is een ideale hoogte voor een modelbaan, maar wanneer daar nog een niveau boven moet worden geplaatst komt dat te hoog en kan dat niveau alleen maar worden bekeken wanneer de toeschouwer op een trapje staat. Niet erg praktisch dus.

Aan het concept van de modelbaan zou weinig worden gewijzigd. Zelfs het plan werd grotendeels behouden. Het 2de niveau van de dubbeldekker zou in de uitbreiding van de hobbykamer worden geplaatst. De carrousel die de verbinding zou vormen tussen de 2 niveaus van de dubbeldekker verdwijnt. In de plaats daarvan loopt het spoor terug langs de wand en maakt de verbinding met de bijgekomen ruimte. Dat spoor zal grotendeels aan het zicht worden ontrokken. De wijze waarop moest ik nog uitwerken.

Tekening herwerkt sporenplan niveau 1 - terugloopspoor

Een kanttekening moet toch worden gemaakt: het verbindingsspoor kan, omwille van de beschikbare plaats op sommige stukken van de reeds gebouwde modelbaan slechts enkelsporig worden uitgevoerd. Dat zou een bijkomende uitdaging zijn om dat stukje te beveiligen zodat er zich geen frontale botsingen kunnen gebeuren, maar het zou het spelelement bij het rijden met de treinen aanzienlijk verhogen.

Een acceptabel plan voor de uitbreiding van de modelbaan heb ik nooit gevonden. En naarmate ik verder bouwde aan het bestaande gedeelte begonnen een aantal pijnpunten sterker naar boven te komen. Heel veel plaatsen waar sporen lagen waren amper of helemaal niet te bereiken. Ik probeerde dat dan op te lossen door in het landschap uitneembare stukken te voorzien, maar hoe dan ook: het was en bleef behelpen. Omdat het oorspronkelijk plan ook was getekend om de beschikbare oppervlakte maximaal te benutten waren de doorgangen ook heel smal. En dat had ook zijn nadelen. Na 11 jaar bouwtijd heb ik dan de beslissing genomen om de baan af te breken en helemaal opnieuw te beginnen. En zo zijn we aanbeland bij Haschenbach 3

Wanneer U geen menu's ziet klik dan hier